Ege Üniversitesi’nden Covid projesi

Yürütücüsü Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Cemal Ün’ün olan “Türkiye’de yetiştiriciliği yapılan koyun ve keçi ırklarında ACE2 reseptör varyasyonlarının araştırılması ve Covıd-19’u bulaştırıcılıkları açısından SARS-CoV-2 ile etkileşiminin incelenmesi” başlıklı projesi “TÜBİTAK 1001– Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programı”ndan desteklenme hakkı kazandı. Ün ve ekibi Covıd-19’la mücadele için koyun, keçilerde bazı ırkların salgınlarda izole edilme, üretiminin kısıtlanması, bazı ırkların üretiminin arttırılması için platform hayata geçirecek.
 
Proje ekibini tebrik eden EÜ Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak, “Ege Üniversitesi olarak TÜBİTAK’ta önemli başarılar elde ediyoruz. Akademisyenlerimizin projeleri ile en çok proje yapan üniversiteler arasında yer alıyoruz. Araştırmacılarımız topluma ve bilime katkı amacıyla değerli projeler üretiyor. Öğretim üyemiz Prof. Dr. Cemal Ün ve ekibinin dünyayı sarsan Covid-19 salgını için geliştirdikleri proje kıymetli. Bilime ve topluma sağladıkları katkı için hocamızı ve ekibini gönülden tebrik ediyorum” dedi.
 
Keçi ve koyunların hastalığı yaymada riskler taşıdığını ifade eden Prof. Dr. Ün, “Keçi ve koyunların hastalığı yayma ve başka varyantları oluşturmaları riskini tespit açısından önemli eksiklikler mevcut. Çalışmalar Wuhan izolatı genomuna yakın genomik yapıya sahip izolatlar ile gerçekleştiriliyor. Bugün Wuhan izolatına göre Delta ve Omicron varyantları çok yüksek sıklıkta insanlarda saptanıyor. Bu çalışmaların tekrar gözden geçirilerek insanlarla yakın ilişki içindeki hayvanların yeni varyantlar için konak statüsü yeniden değerlendirilmeli. Diğer eksiklik, insanda bazı ACE2 reseptör varyasyonlarının SARS-CoV-2’ye karşı duyarlılık ile ilişkisi olduğu bilinmesine rağmen koyun ve keçi gibi hayvanlarda ACE2 reseptör üzerindeki varyasyonlar çok iyi bilinmediğinden varyasyonların spike proteinle ilişkisi yanında varyasyonların hangi SARS-CoV-2 varyantı ile daha iyi veya daha az etkileşim göstereceği hakkında bir veri yok. Üçüncü eksiklik koyun ve keçi ırkları arasındaki SARS-CoV-2 RNA pozitifliği prevalansı yanında seroprevalans değerleri de bilinmiyor. Projede bu konuları hedefledik” dedi.
 
Projede Türkiye’de oranı yüksek olan 31 koyun ve 7 keçi ırkı üzerinde çalışma yürüttüklerini belirten Prof. Dr. Ün, “Son zamanlarda ortaya çıkan ve oldukça bulaşıcı olan Omicron varyantı ile koyun ve keçi ACE2 varyantları arasında biyoinformatik olarak elde edilen güçlü ve düşük etkileşim sonuçlarının in vitro test edilmesi,  hayvanlardan toplanan sürüntü örneklerinde SARS-CoV-2 RNA araştırılması, serum örneklerinde ise anti-SARS-CoV-2 IgG antikorlarının araştırılmasını amaçlıyoruz” dedi.
 
Projenin çıktılarından bahseden Prof. Dr. Ün, ‘’Bulgular değerlendirildiğinde SARS-CoV-2 için konak olabilme potansiyeli olan koyun ve keçiler ırk düzeyinde belirlenecek. Dünyada ilk kez ırk bazında koyun ve keçilerde ACE2 reseptör sekans verileri ve varyasyonları elde edilecek. ACE2 reseptör varyantlarının SARS-CoV-2 varyantları ile bağlanma etkileşimleri ortaya çıkarılacak. Böylece COVID-19’un uzun yıllar önemini koruması beklendiğinden belirli ırkların salgın döneminde izole edilmesi veya üretiminin kısıtlanması yanında belirli ırklarında üretiminin arttırılması için salgın koşullarına yardımcı bir üretim modeli ilk kez geliştirilecek. Bu model ayrıca önümüzdeki 50 yılda dünyamızda besine ulaşımın risk altında olacağı beklentisinin azalmasına da katkı yapacak” diye konuştu.
 
Prof. Dr. Cemal Ün’ün yanında projede; Ege Üniversitesi Fen Fakültesi’nden Doç. Dr. Hüseyin Can, Tıp Fakültesi’nden Prof. Dr. Mert Döşkaya, Dr. Öğretim Üyesi Aysu Değirmenci Döşkaya, Ödemiş Meslek Yüksekokulu’ndan Dr. Öğretim Üyesi Muhammed Karakavuk, Ziraat Fakültesi’nden Prof. Dr. Turgay Taşkın, Araş. Gör. Dr. Çağrı Kandemir ve Biruni Üniversitesi’nden Dr. Öğretim Üyesi Ahmet Efe yer alıyor.